اصول ثبت مراجع در مقالات

اگر بخش های مختلف یک مقاله یا پایان نامه را مد نظر داشته باشیم،‌ ثبت مراجع یا رفرنس دهی را می توان یکی از مهمترین بخش های آن دانست. اما رفرنس یا مرجع چیست؟ و چرا نیاز به ثبت مراجع در مقاله هایمان داریم؟ از طرفی طریقه ثبت مراجع در مقاله ها به چه صورت است؟ اطلاع داشتن از پاسخ این قبیل سوالات،‌ برای هر پژوهشگری لازم است. پس با ما تا انتهای این نوشته همراه باشید تا به بررسی مهمترین نکات در ثبت مراجع بپردازیم و در انتها نیز، دو ابزار رایج رفرنس دهی را خدمت شما معرفی میکنیم. امیدواریم که این نکات شما را در انجام پروژه خود یاری کند و پاسخی جامع به سوال، ارجاع مراجع چگونه است؟ بدهد.

در بحث مقاله نویسی و پایان نامه نویسی، رفرنس (reference) یا معادل فارسی آن مرجع به تمام منابعی اطلاق می شود که در نوشتن مقاله ی خود، به آنها رجوع کرده اید. این منابع می توانند شامل مقالات علمی،‌ محتواهای روزنامه ها،‌ کتاب ها و پایان نامه های دیگران باشد.

 به بیان ساده تر،‌استناد کردن به مطالب دیگران در قسمتی از نوشته ی خود، رفرنس دهی نام دارد. با این اوصاف رفرنس نویسی یا رفرنس دهی،‌ استناد کردن،‌ منبع دهی یا ارجاع دهی و یا citation، همگی در یک رده ی معنایی قرار می گیرند.

رفرنس دهی یا ثبت مرجع در ذات خود کار دشوار و حساسی است. علت آن هم این است که طریقه های ثبت مراجع در مقاله ها، تا حد زیادی متنوع است. اما شاید جالب باشد بدانید تاریخچه ی رفرنس دهی به چه زمانی برمیگردد. بخش بعدی به توضیح این موضوع اختصاص دارد.

با رفرنس دهی قصد داریم ارزش اطلاعاتی که به آنها استناد می کنیم مشخص شود. رفرنس دهی روشی است که به واسطه ی آن،‌ آثار فعلی که در آنها به آثار قبلی استناد شده است،‌ فهرست می شوند. منبع دهی شکل جدید از مدیریت اطلاعات و بازیابی آنهاست.

رفرنس دهی در دهه ی 1950 و به دو دلیل عمده ی زیر رایج شد:

• روشی بهتر برای مدیریت و ساماندهی اطلاعات: به روش بهتری برای مدیریت اطلاعات نیاز بود. در صورتیکه حجم اطلاعات از حد مشخصی بالاتر می رفت، انجام این کار به نیروی انسانی و وقت و انرژی زیادی نیاز داشت که به صرفه نبود.
• نارضایتی محققان از ناتوانی ارجاع دهی: نبودن سیستم مناسبی برای رفرنس دهی، کار محققان را بسیار سخت می کرد. چرا که زمان زیادی طول می کشید تا تحقیقات انجام شده در زمینه ی کاری خود را پیدا کنند و در نتیجه زمان ارزشمند زیادی را از دست می دادند.

ثبت مراجع در مقاله یا رفرنس دهی به دو دلیلی که گفتیم ایجاد شد. اما طریقه ی ثبت مراجع در مقاله ها چند سبک و چندین روش دارد که در ادامه متن، در رابطه با آنها، توضیح خواهیم داد.

رفرنس دهی در بحث مقاله نویسی و پایان نامه نویسی به صورت کلی در سه سبک مستند، پرانتز و شماره انجام می شود که توضیح مختصری در رابطه با هر سبک، در ادامه متن ارائه می شود.

• سبک مستند

در این سبک برای ارجاع مراجع در مقالات و پایان نامه ها از پانوشت ها یا پاورقی ها، استفاده میکنیم. به این صورت که اعدادی در بالای کلمه و جمله مورد نظر در متن قید می شود و توضیحات و منابع در پاورقی همان صفحه و به همان شماره مقید  شده و در جلوی آن نوشته می شود تا مطالعه آن راحت و در دسترس باشد.

• سبک پرانتز

در این سبک ارجاع مراجع، همان گونه که از نام آن مشخص است، نام نویسنده و تاریخ نوشته شدن مرجع مد نظر، داخل پرانتز و قبل از اتمام جمله در متن قید می شود. سبک پرانتز به سبک نویسنده-تاریخ نیز، شناخته می شود.

• سبک شماره

در این سبک شماره ی منابع به صورت شماره های عربی، داخل کروشه قرار میگیرد. در نهایت نیز به ترتیب همین شماره ها، منابع در انتهای مقاله قید می شوند. برای مطالعه مراجع در این روش باید به انتهای مقاله مراجعه کرد.

علاوه بر سبک های ذکر شده، رفرنس دهی در چندین روش صورت میگیرد که برای نمونه می توان به روش های mla ،Ieee و شیکاگو اشاره کرد. در ادامه توضیحات مختصری در رابطه با این روشها ارائه می گردد.

• روش mla:

این طریقه ی ثبت مرجع در مقاله های حوزه ی علوم انسانی، بیشترین کاربرد دارد و مورد استفاده قرار می گیرد و به صورت ویژه برای زمانی که منابع مورد استفاده بیشتر از نوع کتاب هستند، از این روش استفاده می شود. رفرنس های نوشته شده با این روش، در دو قسمت قید می شوند. قسمت اول که شامل نام خانوادگی نویسنده و شماره ی صفحه ی کتاب است، در داخل متن و بعد از اتمام جمله ای در متن که در آن به منبع مورد نظر استنادشده است، قرار میگیرد.  و قسمت دیگر در انتهای مقاله، یعنی بخش ارجاعات آورده می شود و شامل سایر اطلاعات مربوط به کتاب می باشد. روش mla در دسته بندی دوم سبک های رفرنس دهی، یعنی سبک پرانتز، قرار میگیرد.

• روش Ieee:

این روش زیر مجموعه سبک استاندارد است و برای تمامی ژورنال ها و مجلات مورد استفاده قرار می گیرد. این طریقه ثبت مراجع در مقاله، بیشتر برای ارجاع مرجع در مقاله های نوشته شده در زمینه های فنی و مهندسی، استفاده می شود. روش استفاده از آن نیز به این صورت است که در متن از اعداد استفاده میکنیم و در انتها فهرست منابع را قید میکنیم.

• روش شیکاگو:

این روش ارجاع دهی بیشتر برای مقالاتی کاربرد دارد که در حوزه های مربوط به تاریخ نوشته می شود. نحوه ی کاربرد آن به این صورت است که در انتهای متن یا نقل قول داخل متن، یک شماره قرار می دهیم و در انتهای مقاله یا پانوشت همان صفحه، توضیحات تکمیلی در رابطه با آن شماره،  آورده می شود.

طریقه های ثبت مراجع در مقاله و پایان نامه به همین روش ها خلاصه نمی شود و روش های زیادی مانند ama، روشی موسوم به مکینتاش، سبک iso960، روش هاروارد و ..... نیز جزئی از این فهرست هستند. برای انتخاب هر یک از این روش ها باید ترجیح نهاد تحویل گیرنده ی مقاله را نیز، در نظر داشته باشید.

در ادامه دو سایت معتبر برای رفرنس دهی مقالات انگلیسی و مقالات فارسی معرفی میکنیم. همانطور که در بندهای ابتدایی این نوشته ذکر کردیم، یکی از فلسفه های وجودی رفرنس دهی، دشواری های عدم وجود روشی مدون برای این کار بود. البته بعد از تدوین روش های ارجاع دهی نیز، حساسیت و سختی رفرنس دهی کماکان بر قوت خود باقی بود.

امروزه با وجود فناوری های نوین، این کار شکل تازه و البته ساده تری به خود گرفته است. البته این روش ها هنوز بین پژوهگشران و جامعه ی دانشگاهی چندان رواج پیدا نکرده است. با این همه روش های نوین ارجاع دهی در ادامه بررسی می شود و توضیح مختصری در رابطه با آنها، ارائه می گردد.

• ارجاع دهی مقالات انگلیسی به وسیله ی گوگل اسکالر

گوگل اسکالر بزرگترین موتور جستجوی آکادمیک است که توسط شرکت گوگل توسعه داده شده است. روش استفاده از این ابزار و کاربردهای آن، در این مقاله نمی گنجد. با این حال با ورود به صفحه ی گوگل اسکالر، صفحه ای شبیه موتور جستجوی گوگل مشاهده میکنید و کافی است با وارد کردن عبارت مورد نظر و سپس کلیک بر روی گزینه ی cite، امکان دسترسی به چند نوع فرمت ارجاع دهی مراجع را به دست بیاورید و روش مد نظرتان را انتخاب کنید. گوگل اسکالر از چند طریقه ی ارجاع مراجع در مقاله مثل هاروارد، Mla ،apa و شیکاگو که، برخی از آنها را در قسمت قبل توضیح دادیم، پشتیبانی میکند.

• ارجاع دهی مقالات فارسی به وسیله ی علم نت

این سایت نمونه ی فارسی گوگل اسکالر است. روش به کارگیری این امکان نیز، همانند گوگل اسکالر است. به این صورت که موضوع مورد نظر خود را نوشته و جستجو را آغاز میکنید. در نهایت نیز با زدن دکمه ی ارجاع،  متن ظاهر شده را کپی کرده و برای ارجاع دهی استفاده میکنید.

در این نوشته سعی کردیم دیدگاه جامعی در رابطه با شیوه های ارجاع مرجع در مقالات به شما بدهیم. البته که ذکر و بررسی تمامی روش ها، سبک ها و نکات مربوط به رفرنس دهی در یک نوشته نمی گنجد اما امید است در نوشته های آینده ی وبلاگ حامی ورکس، به تفصیل به بررسی این موضوعات بپردازیم. نا گفته نماند که فریلنسرهای فعال در سایت حامی ورکس می توانند شما را در این زمینه یاری دهند و کار ارجاع مراجع را در مقالات یا پایان نامه شما بر عهده بگیرند.

کلمات کلیدی:

• فریلنسر
• پایان نامه
• مرجع چیست؟
• ارجاع مراجع چگونه است؟
• چگونه پروپوزال بنویسیم؟